Goňşularyň arasyndaky demping: Gazagystan we Gyrgyzystan Russiýanyň ýük daşaýjylarynyň bazaryny elinden alýar

Bu ýagdaý esasan hem günorta we gündogar ugurlarda has aýdyň görünýär — bu ýerlerde Russiýanyň kompaniýalary müşderilerini ýuwaş-ýuwaşdan ýitirýärler. Russiýanyň ulag kompaniýalary Ýewraziýa ykdysady birleşiginiň (ÝYB) ýurtlaryndan gelen ýük daşaýjylar bilen artýan bäsdeşlik bilen ýüzbe-ýüz bolýarlar. Esasy mesele — Gazagystanyň we Gyrgyzystanyň ýük daşaýjylarynyň nyrh taýdan dempingi, ýagny bahalary ep-esli aşakladyp, bazarda artykmaçlyk gazanmagy bolup durýar. Bu barada «Delowaýa Rossiýa» guramasynyň Gümrük düzgünleşdirmesi boýunça kiçi komitetiniň ýolbaşçysy Elwira Kuskowa «Delowaýa Rossiýa» guramasynyň ulag logistikasy boýunça komitetiň, gümrük logistikasy boýunça kiçi komitetiň we «AwtoGruzEks» birleşiginiň bilelikdäki mejlisinde belläp geçdi. Bilermeniň sözlerine görä, Gazagystanyň we Gyrgyzystanyň ýük daşaýjylary pes işçi zähmet çykdajylary, çeýe salgyt ulgamy we ÝYB-niň ýurtlarynyň arasynda gatnaşyklarda GBüS-yň bolmazlygy ýaly artykmaçlyklara eýedir. Bu ýagdaý Russiýanyň kompaniýalarynyň müşderi ýitirmegine sebäp bolup, bu aýratyn-da günorta we gündogar ugurlarda has äşgär görünýär. Ýene bir mesele — ýük akymlarynyň düzüminiň üýtgemegi. Gazagystanyň üstaşyr düzümini ösdürmegi bu emele gelen ýagdaýy has-da kynlaşdyrýar. Bu ýurt ýük geçiriş ugurlaryny Russiýany aýlap geçýän görnüşe üýtgetmegi işjeň dowam etdirýär. Netijede, russiýaly ýük daşaýjylar asimmetrik ýüklenme meselesine sezewar bolýarlar: ÝYB-niň ýurtlaryndan girýän ýükleriň möçberi ep-esli bolsa-da, yzyna alnyp barylýan gatnawlaryň köpüsi boş bolýar. Bu-da çykdajylaryň ýokarlanmagyna we girdejililigiň peselmegine getirýär. Aýratyn mesele hökmünde kadalaşdyryjy deňsizlik galýar. ÝYB-de kabotažly ýük daşamalara gözegçilik edýän bitewi ulgam ýok wagtynda, Russiýanyň kompaniýalary «Platon» ulgamyny, tokaý gözegçiligini we tahograflaryň hökmany ulanylmagyny goşmak bilen berk talaplary berjaý etmäge mejbur edilýärler. Bu Gazagystandan we Gyrgyzystandan bolan bäsdeşlerde bolmadyk goşmaça administratiw we maliýe päsgelçiliklerini döredýär. Mümkin çözgütler hökmünde Kuskowa iki esasy ugry teklip etdi. Birinjisi – russiýaly ýük daşaýjylary bilen ÝYB-niň ýurtlaryndan uly eksportçylaryň arasynda bilelikdäki işewürlik duşuşyklary guramak we tender amallaryny has aç-açan etmek arkaly göni şertnamalary baglaşmaga kömek etmekdir. Ikinjisi – elektron resminamalar dolanyşygyny we sanly logistika platformalaryny işjeň ornaşdyrmak, bu ýük daşamalaryň tizligi we ygtybarlylygyna esaslanýan russiýaly kompaniýalarynyň bäsdeşlik artykmaçlyklaryny güýçlendirip biler.